Živimo u strahu od novih pretnji, ali lice neprijatelja ne vidimo. Svet kojeg ne razumemo kao da je postao naopak i obljutaveo. Pozorišno rečeno, u trenutku kada shvata kako stvari stoje, Hamlet izgovara čuvenu rečenicu: „Ovo vreme je iskočilo iz zgloba“. Ovaj uzvik predlažemo za slogan 21. Jugoslovenskog pozorišnog festivala „Bez prevoda“ ove godine u Užicu: ta dramatična rečenica ne samo da označava predstavu po slavnom komadu koju želimo pozvati na festival, nego ova misao najbolje oslikava vreme u kojem živimo i kojim se na umetnički način bave ovogodišnje festivalske predstave. Tako se već spomenuti „Hamlet“, u izvedbi Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u režiji Aleksandra Popovskog i sa maestralnim Nebojšom Glogovcem u naslovnoj ulozi, u jednom suvremenom čitanju ne bavi toliko dilemom „biti ili ne biti“, nego pitanjem šta danas napraviti u vremenu „kada vrlina mora da se izvinjava poroku“. Pozvali smo na ovogodišnji festival i predstavu „Na Drini ćuprija“, u izvedbi Srpskog narodnog pozorišta iz Novog Sada i u režiji Kokana Mladenovića, prema nenadmašnom delu koje je ušlo u svetsku literaturu i za koje je Ivo Andrć dobio Nobelovu nagradu. Ono što ćemo gledati orijaška je epska saga o Balkanu i njegovim nevoljama, o dobru i zlu, o smilu i besmislu historijskih kretanja, ispričano rečima tirana i njihovih žrtava, oslobodilaca i običnog naroda. Predstava „Hinkemann“, prema komadu Ernsta Tollera, dolazi iz Zagrebačkog kazališta mladih, u režiji jednog od najboljih mladih režisera ovih prostora, Igora Vuka Torbice i izvedbi prvorazrednih zagrebačkih glumaca, koja na jednako veličanstven kao i zastrašujući način govori o „upotrebi čoveka“ i njegovom poniženju - u ratovima, kapitalističkoj eksploataciji i u društvu nagriženom sebičnošću. Lucidna i uzbudljiva predstava „Šćeri moja“ Crnogorskog narodnog pozorišta iz Podgorice, prema nagrađenom komadu Maje Todorović i u režiji Ane Vukotić, preko priče o kćeri crnogorskog kneza Nikole, govori današnjim kritičkim i pomalo ironičnim jezikom o patrijarhalnom društvu i težnji, u prvom redu žene, za slobodom i sticanjem vlastitog identiteta. Beogradski Atelje 212 dolazi sa predstavom „Pijani“ prema komadu Ivana Viripajeva i u režiji Borisa Liješevića, koja, govoreći o uspešnim menadžerima, propituje smisao ili ispraznost tehnološkog uspeha moderne civilizacije. Narodno pozorište iz Beograda predstaviće se svojom prošlogodišnjom predstavom „Bela kafa“, prema komadu Ace Popovića i u režiji Milana Neškovića – crnohumornom studijom beogradske građanske porodice koja pokušava da preživi u nekoliko nasilnih režima. Odigrana na začudno nadrealan način, predstava želi podcrtati paradoksalnu neverovatnost života na ovim prostorima, kao i čovekovu moralno upitnu težnju da se prilagodi prilikama, potpuno suprotnim njegovim temeljnim uverenjima. Narodno pozorište iz Beograda dolazi na festival sa još jednom predstavom, “Marija Stjuart”, prema komadu Fridriha Šilera i u režiji evropski nagrađivanog reditelja Miloša Lolića. Ovim izborom sigurno se želi naglasiti i vrednovati činjenica da ovaj teatar, sa serijom odličnih predstava, u ovo vreme doživljava neku vrstu renesanse u svojoj više nego uspešnoj i bogatoj istoriji, a mi smo pozvali baš 'Mariju Stjuart' da bismo i dalje na ovom festivalu problematizirali osnovnu temu - fenomen smrtonosnog popljupca vlasti i moći što jeste aktuelno pitanje našeg života.
Uzbudljivost ovogodišnjeg repertoara, koji nudimo užičkoj publici i svima koji vole i posećuju ovaj pozorišni festival ,bez prevoda’, u tome je što su u njemu na vitalan način spojene različite estetike, žanrovi i tipovi teatra, od uslovno klasičnog do vrlo modernog, stvarajući dinamički prostor pozorišne igre koja nas uvek i iznova privlači. Ove godine bavićemo se jednom temom i sa sličnim osećanjem – vremenom današnjim koje je na apsurdan način izašlo iz zgloba, čineći naš život tragikomičnim ali i nudeći nam nove tipove borbe za samopoštovanje i očuvanje čovečnosti. Naravno, iza predstava koje smo odabrali stoje respektabilne pozorišne kuće, prvorazredni glumci i redatelji od poverenja, zbog čega se imamo pravo nadati u dobar festival na dobrobit svih njegovih poštovalaca.
Bojan Munjin
