Dogodilo se nešto neobično: u našim granicama imali smo izvođenja tri Nušića (dva u Beogradu i jednog, ali stvarno duhovitog, u Subotici), jednog Aleksandra Popovića (Gračanica), jednog Sterije u Kruševcu i jednog u Novom Sadu, dva Duška Kovačevića (Beograd, Banja Luka), jednog Simovića (Sombor). Imali smo prilike da vidimo i nekoliko drama čiji su autori reditelji (Subotica, dva puta, Skoplje i Beograd jedanput), drame koje su napisali glumci (jedanput Banja Luka, Niš, Kragujevac, Beograd, dva puta Šabac) te ostvarenja iskusnih profesionalaca (Užice, Kikinda, Novi Sad, Beograd, Vršac), zatim autorske projekte (Novi Sad, Subotica, Zenica, Novi Pazar, Tuzla), dramatizacije velikana proznog izraza (Novi Sad, Kraljevo, Beograd). Sva ostala i preostala mesta zauzeli su mladi pozorišnici profesionalno posvećeni pisanju dramskih tekstova. Ogromne su, nebrojene razlike među njima, ali jedno im je zajedničko – poimanje smisla reči Gotholda Efraima Lesinga, prvog dramaturga u istoriji, koji je tačno definisao šta su strah i sažaljenje i koji je ustanovio dramski rod kao jedini koji može da ih izazove. Vezuje ih i činjenica što su one i oni upravo pokazali najbolji uspeh na polju dramskog stvaralaštva te se stoga nalaze među odabranima da učestvuju na Sterijinom pozorju.
Selekcija nacionalne drame
CARSTVO NEBESKO, režija Jernej Lorenci, Narodno pozorište Beograd i Bitef teatar Beograd (Srbija)
Na prvom mestu moramo spomenuti jedan izuzetak, koji genijalno primećuje nešto važno. „Intrigantan je odnos između pripovedanja i propovedanja“, veli Jernej Lorenci, koji potpisuje režiju Carstva nebeskog beogradskog Narodnog pozorišta i Bitef teatra. Predstava izgrađena na kazivanjima srpskih narodnih pesama kosovskog i pokosovskog ciklusa, u preplitanju sa savremenim sučeljavanjem s junačkom poezijom i ličnim doživljajima i susretanjima sa ovim književnim blagom, čiji je značaj oblikovao nacionalni duh u vreme nastanka modernih nacija, postavlja pred publiku pitanje kako i koliko mi, kao i glumice i glumci na sceni, doživljavamo ovu poeziju. Reditelj kaže da je to za njega kombinacija čežnje i vere, ljubavi i časti, a pred publikom Bitefa, a sada i Sterijinog pozorja, izvode se ovi bazični civilizacijski narativi u tumačenju vrsnih glumaca Narodnog pozorišta.
OŽALOŠĆENA PORODICA, pisac Branislav Nušić, režija Milan Nešković, Teatar „Fjodor Volkov“ Jaroslav (Rusija)
Prilika da se susretnemo sa tuđim pogledom na našu dramsku tradiciju pružila se odličnim i maštovitim uprizorenjem Nušićeve Ožalošćene porodice u režiji Milana Neškovića u dalekom Volkovskom teatru u Rusiji. Poletno i duhovito izvedena klasična Nušićeva komedija, ostavlja utisak nečega što je i publici u stranoj sredini blisko i prepoznatljivo, a za njihove dramske umetnike izazovno i inspirativno. Ovakvo tumačenje naše dramske baštine bilo je i najvaljanije postavljanje našeg dramskog velikana u protekloj sezoni, koju nije odlikovalo uobičajeno često posezanje za Nušićem i Sterijom, kao ni drugim starijim autorima na našim pozorišnim scenama.
JAMI DISTRIKT, pisac Milena Bogavac, režija Kokan Mladenović, Bitef teatar Beograd (Srbija), Centar za kulturu Tivat (Crna Gora), Festival MASZK Segedin (Mađarska), Think Tank studio Novi Sad (Srbija)
Urnebesna ali i besno angažovana komedija Jami distrikt, autorke Milene Bogavac, u režiji Kokana Mladenovića, vrstan je primer pozorišne satire, kako na planu teksta, tako i režije i glume. Fantazmagorija o otkriću ostataka praistorijskih stanovnika na području na koje plediraju tri susedne balkanske države, opterećene vlastitim mitomanijama i uverenjima o tačnom toku istorije, na nama tako bliskim prostorima, koje stoga moramo da smatramo svojima, pored naših vlastitih gluposti uključuje i međunarodnu zajednicu pozvanu da presudi o pitanju koje muči tri bratska naroda.
ŠVAJCARSKA, pisac Petar Mihajlović, režija Milan Nešković, Narodno pozorište Republike Srpske Banja Luka (Republika Srpska, BiH)
Švajcarska, neobična svakodnevica grupe malih ljudi s velikim željama i strastima koje su i veće i manje od života, crnohumorno se odigrava pred nama, jednako zbunjenima u potrazi za rešenjem koje će biti blizu istine i pravde, kao u zemlji iz bajke, kako se doživljava ta alpska republika. Naziv predstave aludira, u očima stanovnika Balkana, na utopijsku odrednicu u kojoj je sve bolje i drugačije, lagodno, mirno i bogato. Depersonalizovani likovi ove drame Petra Mihajlovića suočavaju se sa posledicama vlastitih htenja, a inteligentno rešenje reditelja Milana Neškovića nastojalo je da se scene drame odvijaju simultano, koliko god je moguće, pomoću originalne scenografije.
KEPLER 452-B, pisac Tijana Grumić, režija Jug Đorđević, Pozorište „Bora Stanković“ Vranje (Srbija)
Kepler 452-B, naslov je nove drame mlade i već zapažene dramatičarke Tijane Grumić, izvedene na sceni Pozorišta „Bora Stanković“, u režiji Juga Đorđevića. Reč je o intimnoj drami koja se tiče odnosa u porodici, ali i u kosmosu, koja se odvija u istorijskom trenutku kada biva prepoznato novo nebesko telo, ali dok neka ljudska tela, kao i zvezdana, nestaju – što se događa kada su neke zvezde samo ljudi – i obrnuto. Minuciozna igra sa najdubljim osećanjima koja se mogu gajiti između najbližih pokazuje i zrelost mlade autorke, kadre da ubedljivo prikaže i suočavanje sa bolnim trenucima i pokušaje da se oni izbegnu.
…I OSTALI, pisci Maša Radić, Mina Ćirić, Neda Gojković, Galina Maksimović, režija Stevan Bodroža, Ustanova kulture „Vuk Stefanović Karadžić“ Beograd (Srbija)
…i ostali, omnibus četiri mlade autorke kojima ovo nije scenski debi, već uspešni nastavak saradnje sa rediteljem Stevanom Bodrožom na sceni Ustanove kulture „Vuk Karadžić“. Maša Radić, Mina Ćirić, Neda Gojković i Galina Maksimović ispričale su ubedljivu povest o nizu situacija u kojima se nehotice očitava prepoznatljiv nehajan, pa i nedopustivo gori odnos prema onima koji nisu mi nego oni koji su …i ostali.
HAJKA NA VUKA, pisac Ognjen Obradović, režija Nataša Radulović, Šabačko pozorište (Srbija)
Ti takvi …i ostali mogu biti u porodici, a mogu biti oni od kojih hoćemo da se odvojimo – ali ne uspevamo – u nekadašnjoj lovačkoj kafani, te pokušaji da se izbavimo kao likovi iz drame Hajka na vuka Ognjena Obradovića, u režiji Nataše Radulović, na sceni Šabačkog pozorišta. Ova gorka priča o bivstvovanju u nekada popularnoj lovačkoj kafani, u kojoj je jedino svetlo vezano za humoristično prisećanje na propuštene šanse, pokazuje nam svet onih koji su, bez pogovora iz pomenute kategorije, ...i ostali, samo što oni u to još ne veruju.
SVEDOBRO, pisac Stevan Vraneš, režija Nemanja Ranković, Narodno pozorište Užice (Srbija)
Svedobro je i ime mesta u kojem se odvija drama Stevana Vraneša, ali i naslov istoimene drame koju je u Narodnom pozorištu Užice režirao Nemanja Ranković. Licemerje, zablude, izneverena očekivanja, bivše ljubavi i bivša nadanja, sve to stiglo je tokom godina u Svedobro, i pita se da li može odatle da ode; ako može, onda zašto i kuda.
UTOPLjENA DUŠA, pisac Aleksandar Jugović, režija Boban Skerlić, Beogradsko dramsko pozorište (Srbija)
Izuzetak u ovom izboru je drama Utopljena duša Aleksandra Jugovića, pesnika, romanopisca i dramatičara, koji se ovde prvi put bavi istorijskom ličnošću u dramskoj formi, a ne izmišljenim likovima kao u prethodnim slučajevima. Utopljena duša je srpski pesnik Vladislav Petković Dis, čije poslednje putovanje na brodu „Italija” pratimo i upoznajemo se sa momentima koji su obeležili njegov život i stvaralaštvo, u režiji Bobana Skerlića i na sceni Beogradskog dramskog pozorišta.
Selekcija ’Krugovi’
U Selekciji ’Krugovi’, u kojoj učestvuju dramska dela izvedena na scenama u bliskom regionu, ističu se ostvarenja LjUDI OD VOSKA autora Mate Matišića, čiji smo komad Sinovi umiru prvi već imali prilike da pogledamo na Pozorju. Ova drama u režiji Januša Kice nabijena je Matišiću tako dobro poznatom problematikom licemerja prisutnog u celom regionu. Postavljena je na sceni Hrvatskog narodnog kazališta Zagreb (Hrvatska).
Druga predstava je komad ČRNA MATI ZEMLA Kristijana Novaka i rediteljke Dore Ruždjak Podolski, na sceni Zagrebačkog kazališta mladih, koja duhovito govori o nizu neobičnih pojava u vezi sa malom sredinom. Ova dva ostvarenja svojim profesionalnim dometima i izuzetnom maštovitošću čine vrh pozorišne sezone u susedstvu.
Iz Slovenije pozivam ZID, JEZERO Dušana Jovanovića, poslednjeg laureata Sterijine nagrade pre raspada zemlje u kojoj je Sterijino pozorje bilo osnovano. Ovo izvođenje Drame Slovenskog narodnog gledališča Ljubljana, u režiji Miloša Lolića, označava nov uspeh našeg reditelja koji bi trebalo da vidi i novosadska publika.
***
Kao predstavu u čast nagrađenih preporučujem ULICU USAMLjENIH AUTOMOBILA Zorana Pešića – Sigme, u režiji Đurđe Tešić i izvođenju Narodnog pozorišta Niš. Reč je o pobedničkom tekstu sa Konkursa Sterijinog pozorja 2017, koji je realizovan u koprodukciji sa Niškim teatrom. Na taj način ostvaruje se plemenita namera Sterijinog pozorja da u svakom smislu doprinese razvoju i plasmanu domaćeg dramskog teksta.
Na kraju ovog izveštaja želim da vam zahvalim na ukazanoj časti i poverenju. Nadam se da ću ovom selekcijom, i zahvaljujući trudu umetnika koje sam pozvao, opravdati očekivanja.
Beograd, 16. mart 2018. Boško MILIN
